کد مطلب:26821 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:22

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

بهترين راههاي گرايش جوانان به دين و اسلام چيست؟

مقدمه يكي از سؤالات مهم در شيوه تربيت، هدايت و راهنمايي جوانان و جذب آنان به سوي ارزشهاي ديني اين است كه آيا در جذب و هدايت آنان بر اصول عقلي و استدلالي بايد تكيه نمود يا مبناي كار و فعاليت را فطرت و درون انسان قرار داد و با تسخير دل و درون آنان و بيدار ساختن استعدادهاي خداداديشان آنان را به سوي اخلاق و عرفان سوق داد يا مبناي فعاليت را رفتارهاي شرعي و مناسكي قرار دهيم كه در اين صورت عرص? كارم احكام شرعي و توضيح المسايل ميشود، يا مدار و محور كار تربيت و جذب جوانان به سوي دين را، عواطف و احساسات جوانان قرار دهيم؟

همه ميدانيم كه جوانان از جنبههاي گوناگون: فردي خانوادگي و جنسي، احوال متنوع رواني و كثرت طلبيهاي مادي و معنوي دارند.

يكي از انديشمندان در امر تربيت ميگويد: جوانها مثل دانههاي چوب كبريت نيستند كه همه يك اندازه و يك شكل باشند و بشود آن ها را قالبي در قوطِيهاي همشكل بسته بندي يا دسته بندي كرد. هر آدمي براي خودش عالمي است(1)

بنابر اين نميشود يك نسخه كلي براي همه جوانان يا نوجوانان نوشت.

به بيان ديگر: در امر تربيت و جذاب و هدايت جوانان يا نوجوانان بايد از همه عناصر و شيوه ها بهره جست، هم از عقل استفاده كرد ، هم از نقل و حديث و روايت، هم از اخلاق و عرفان، نيز احساسات و عواطف دروني بايد بهره جست، چنان كه به بيان احكام شرعي و مناسك عبادي پرداخت، ليكن ميزان استفاده از هر يك از اين عناصر بر حسب سن و دوره و مايههاي اوليه تربيتي و حتي خصوصيات شخصي و فردي متفاوت است. نميتوانيم در صدد بهره وري از اين عناصر را در دور? ابتدايي يا دور? راهنمايي يا متوسط و بالاتر را يكسان بگيريم.

تبيين اهداف دين و نقش آن در زندگي

بدون توجه به جنبههاي گوناگون جوانان و نوجوانان و اصول مهمي كه در مقدمه پاسخ ذكر كرديم، امر تربيت و جذب نوجوانان يا جوانان به سوي ارزش هاي ديني به نتيجه نخواهد رسيد.

نكته اساسي كه بايد به آن توجه داشت اين است كه دين نياز به تبليغ به مفهوم رايج امروزي ندارد، بلكه نياز به معرفي صحيح دارد. امروزه تبليغ براي جنس و كالايي مورد دارد كه نميتواند خودش را نشان دهد، از اين رو پيش از آن كه بگوييم دين اسلام جامع ترين، كامل ترين و نيكوترين دين ها است، بايد بگوييم دين اسلام چيست و اهداف آن كدام است؟

چه نقشي در زندگي مادي و معنوي انسان دارد ؟اگر حقيقت دين و نقش آن در خوشبختي انسان و اصلاح معاش و معادشبه درستي تبيين گردد، فطرت دين گرا و خدا جويي جوانان آن را به راحتي ميپذيرند.

خوشايند سازي

پيامبر اكرم(ص) گروهي را به سرپرستي معاذ بن جبل جهت ابلاغ دين و تبيين معارف بلند آن به يمن اعزام فرمود، هنگام عزيمت آنان چند نكته را تذكر داد از جمله فرمود:

1 - تا ميتوانيد كار را براي مردم آسان كنيد.دستور مسازيد و تكاليف سختي بر مردم تحميل نكنيد كه باعث اذيت و اضطراب خاطرشان شود.

2 - مردم را اميدوار كنيد. از دين نااميد و مأيوس نسازيد به مردم نويد و بشارت بدهيد، در اين صورت عزم و اراده گرايش و پيوستن به دين درآنان ايجاد ميشود، و به كارهاي نيك رغبت و علاقه پيدا ميكند.

درك زبان، منطق و احساسات جوانان

بزرگترين مشكل رهبري نسل جوان، در نفهميدن زبان و منطق او، احساسات ويژه و خواستههاي واقعي و ادراكات خاص جواني است، بنابر اين براي پاسخگويي به نسل جوان و رهبري آنان به سوي دين و ارزشهاي معنوي، ابتدا بايد آنان را شناخت و احساسات پرشور جوانيشان را درك نمود. نقاط قوّت و مثبت روحيات اخلاق و عملكردهاي آنان را دريافت، نيز جهات ضربه پذيري و منفي آنان را فهميد. روي نكات مثبت تكيه كرد و با دادن شخصيت وكرامت بر آنان، در دلشان نفوذ كرد.

شهيد مطهري ميگويد: ابتدا بايد نسل جوان را بشناسيم. نسل جوان مزايا و عيبهايي دارد، زيرا اين نسل يك نوع ادراكات و احساسات دارد كه در گذشته نبود، از اين جهت بايد به او حق داد.در عين حال يك انحرافات فكري و اخلاقي نيز دارد و بايد آنها را شناخت و چاره كرد.(2)

اجتناب از افراط و تفريط

در هدايت نسل جوان همان گونه كه بايد به سليقهها و علاقههاي آنان توجه كرد و امر رشد و تربيت آنان را با مقتضيات ذات و جوهرهشان هماهنگ ساخت، بايد از ايجاد شخصيت كاذب و توقع بي جا پرهيز نمود.

يكي از مسئولان دستاندركار امر تربيت ميگويد: برخورد با نسل جوان بايد بر اساس واقع بيني، منطق و به دور از افراط و تفريط باشد، نه برخورد تند و خشن و غير منطقي و سركوب احساسات آنها و نه برخوردهاي غير واقعي كه هم? خواستههاي جوانان را درست و بر حق بدانيم و در آنان رشد كاذب و توقع نابجا ايجاد كنيم، بلكه بايد متناسب با ذات و جوهر? او و با استفاده از سلايق و علايق او، امر هدايت نسل جوان را دنبال كنيم.(3)

شيوه گفتگو و راهنمايي از منظر قرآن كريم:

قرآن كريم براي راهنمايي انسان و هدايت او به سوي ارزشهاي ديني سه روش را متذكر ميشود:

1 - برخوردها بايد حكيمانه و پاسخ ها مستدل و منطقي و سازگار با حكمت باشد.

2 - دلسوزانه، همراه با رأفت و رحمت، و عشق و موعظ? حسنه باشد.

3 - گفتگو بايد از جدال خصمانه و غرور و خودمحوري به دور باشد پرسش و پاسخها نيكو، منطقي و اقناع كننده و براي كشف حقيقت باشد.(4)

تبيين فلسفه احكام:

از نكاتي كه در بيان احكام و مسايل شرعي براي جوانان لازم است، اين است: تا آن جا كه امكان دارد حكمت احكام و مناسك و تعاليم ديني تبيين و تشريح شود تا از روي آگاهي و بينش و بصيرت و با انگيزه قويتر به تعاليم دين روي آورند.

تبليغ عملي از سوي الگوها:

زبان رفتار و زبان حال بسيار مؤثرتر از زبان گفتار است. عطش جوانان نسبت به مذهب در صورتي سيراب مي شود كه در جهت درست هدايت شود و صداقت و خلوص را در همه امور مشاهده كنند. جوانان تمام مسائل را زير ذره بين انتقاد و موشكافي خود قرار ميدهند و در اصول و بنيان هاي اعتقادي خود هيچ گونه تسامح و سهل انگاري را روا نمي دارند. اگر با ناهمخواني و تضادي در گفتار و عمل مذهبي روبه رو شوند، به دو صورت واكنش نشان ميدهند: يكي اين كه در اعتقاد خود سست شوند (و اين در صورتي است كه زمين? اعتقادي محكمي نداشته باشند) و ديگر اين كه صداي خود را به اعتراض بلند كنند و طالب جريان يافتن قوانين مذهبي در كليه شئون و امور باشند.(5)

عدم هماهنگي ميان گفتار و كردار، پندار و اندرز مربيان را بي اعتبار ميكند. امام صادق(ع) ميفرمايد: به وسيل? عمل خود راهنما و راهبر مردم به سوي فضيلتها شويد و تنها دعوتگر زباني نباشيد.(6)

به كارگيري روش هاي نو:

در حال حاضر با توجه به تغييرات پر شتابي كه در عرصه فرهنگ و ادبيات مخاطبين به ويژه بين نسل جوان ايجاد شده، براي جذب جوانان بايد ارائه پيامها را متناسب با شعور حاضر و كنوني تنظيم كرد.

نسل كهن، بايد در بستر زمان حضور يابد و نيازهاي نسل نو جامعه را همواره در نظر داشته باشد. امام علي(ع) بر زمان شناسي در ارائه پيام تأكيد ورزيده و فرموده است: فرزندانتان را به ادب خود مجبور نسازيد كه آنان پديدههاي زمان ديگر هستند.(7)

استاد مطهري ميگويد: در هدايت و رهبري نسل قديم كه سطح فكرش پايين تر بود، ما احتياج داشتيم به طرز خاص بيان و تبليغ و يك جور كتابها كه امروز آن طرز بيان و آن طور كتابها به درد نميخورد.

بايد و لازم است رفرم واصلاح عميقي در اين قسمتها به عمل آيد. بايد با منطق روز و زبان روز و افكار روز آشنا شد و از همان راه به هدايت و رهبري مردم پرداخت.(8)

استفاده از ابزارهاي ارتباطي نوين نيز ميتواند مؤثرباشد.

پي نوشت:

1 - حداد عادل، آسيب شناسي تربيتي ديني، ج 1، ص 75.

2 - مجله پيوند، شماره 260، ص 18.

3 - مجله پيوند، ش 260 ، 18.

4 - نحل (16) ، آيه 125.

5 -دكتر سيد احمد احمدي، روان شناسي نوجوانان و جوانان، ص 62.

6 - سفينه البحار، ج 2، ص 278.

7 - شرح ابن ابي الحديد، ج 20، قصار 102.

8 - استاد مطهري، ده گفتار، ص 185.